Budując własny dom, każdy stara się zrobić to jak najlepiej i najkorzystniej. Z tego powodu, dobierając materiały i technologie, zasięga opinii od różnych osób, które wydają mu się wiarygodne. Jednocześnie stara się dokonywać zakupów tak, aby być pewnym jakości nabytych materiałów. Trafność własnej oceny jest w większości wypadków niemożliwa, ponieważ trudno znać się na wszystkim. Dlatego wielu budujących, wybierając materiały w punktach handlowych, wypytuje głównie o gwarancję, chcąc w ten sposób zapewnić sobie zabezpieczenie na wypadek zakupu towaru z wadami ukrytymi.

Podobnie jest z doborem wykonawców. Przy ich wyborze decydują dwa czynniki: cena i gwarancje. Większości inwestorów wydaje się, że gdy wykonawca i producent materiałów wypiszą gwarancję, to budowa będzie bezpieczna na wypadek wystąpienia wad materiałowych lub wykonawczych. Takie podejście jest zrozumiałe, ale czy uzasadnione? Jeżeli chodzi o dachy, to niestety nie. A i w innych dziedzinach nie zawsze tak jest.

Powodów jest wiele. Przede wszystkim: dachy są trudne w wykonaniu, a polski klimat zwiększa skalę trudności przez swoją zmienność zwiększającą obciążenia temperaturami, wilgocią wewnętrzną, zewnętrzną i innymi czynnikami. Z tego powodu bardzo ważna jest technika wykonawcza wymagająca od dekarzy wiedzy i staranności. Problemy generuje fakt braku wymagań przy rejestracji działalności dekarskiej. Każdy może wykonywać ten zawód bez względu na wykształcenie, doświadczenie i przygotowanie zawodowe. Brak wykształcenia zawodowego skutkuje również brakiem podstawowej wiedzy prawnej. Gwarancje udzielane przez takie ekipy są w większości tylko deklaracjami ustnymi lub wyrażonymi w Internecie.

W takich przypadkach mogą powstać trudności z ustaleniem zakresu treści gwarancji, który jest bardzo ważnym, podstawowym jej elementem. Bo co ma być przedmiotem gwarancji, gdy gwarant nie wie, na czym polega dobre wykonanie dachu i nikt od niego nie wymagał żadnej wiedzy dekarskiej gdy rejestrował jego działalność? Nawet gdy gwarancja jest pisemna, to zazwyczaj określa wzorzec techniki wykonawczej za pomocą sformułowania „sztuka dekarska”. Ten zestaw słów nie oznacza niczego konkretnego, podobnie jak „sztuka budowlana”. To są określenia pochodzące z czasów, gdy wiedzę dekarską i budowlaną można było zawrzeć w kilkunastu książkach, a w najbardziej szczegółowych detalach w książkach zgromadzonych w jednym regale bibliotecznym. Taką wiedzę można było zweryfikować. Dzisiaj jest to nie możliwe, ponieważ liczba technik i materiałów jest tak duża, że trudno jest nadążyć i poznać wszystkie nowości, jakie pojawiają się na rynku.

Nie oznacza to, że nie można określić wzorców prawidłowego wykonania dachów. Takie wzorce powinny być zawarte w dwóch miejscach: w projekcie budowlanym i w zaleceniach producentów materiałów budowlanych. Niestety, większość projektów architektonicznych nie zawiera szczegółów wykonawczych, lecz jedynie podstawowe informacje dotyczące dachów i innych istotnych elementów budynku. Gdyby jednak wszystkie materiały miały opracowane przez ich producentów odpowiednie zalecenia, to te informacje powinny wystarczyć do prawidłowego wykonania dachu. Ten schemat działałby prawidłowo, gdyby producenci dostarczali informacji, a wykonawcy stosowali się do nich. Taki schemat działań prowadzonych w ramach procesu budowlanego byłby zgodny zarówno z prawem budowlanym, jak i z Kodeksem cywilnym. Warunkiem tego są jednak prawidłowe zalecenia i wyczerpujące instrukcje producentów.

Niestety zbyt wielu wykonawców nie czyta zaleceń, wyrzuca instrukcje dołączane do produktów budowlanych i wręcz deklaruje ich nieważność wobec ich doświadczeń zawodowych. Przy braku jakichkolwiek wymagań przy dopuszczaniu do uprawiania zawodu dekarza, prowadzenie tej działalności przez nawet 20 lat niczego nie oznacza i niczego nie gwarantuje. Dowodzi tego zbyt duża liczba przypadków „dziecinnych błędów” popełnianych przez takich wykonawców. Ich doświadczenia mogą być wyłącznie nieodpowiednie. Powodem takiego zjawiska jest powszechność stosowania kryterium niskich cen przy wyborze dekarzy. Żeby wykonywać dachy tanio, trzeba upraszczać technikę dekarską, a to generuje wadliwość tych prac. Wieloletnie stosowanie tanich kryteriów spowodowało powstanie fałszywych wzorców. Przykładem może być powszechny brak wentylacji dachów.

Gdyby ci dekarze czytali i rozumieli instrukcje oraz zalecenia producentów, to nie obniżaliby cen, rozumiejąc, jak jest to ryzykowne. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym bałagan panujący wokół gwarancji i jakości jest brak elementarnej wiedzy prawnej wśród budujących się (inwestorów), handlowców i wykonawców budowlanych. Większość z nich nie odróżnia gwarancji od rękojmi, a zbyt wielu myli gwarancję z trwałością materiałów (!).

Z tego powodu zdarzają się przypadki, w których dekarz deklaruje gwarancję na swoje usługi na mniejszy lub taki sam okres, w jakim obowiązuje go rękojmia. Większość robi to z niewiedzy, ale zdarzają się i tacy, którzy używają gwarancji świadomie, gdyż prawa konsumenta – usługobiorcy są lepiej gwarantowane rękojmią niż gwarancją. Wynika to z prostego faktu, że gwarancja jest dobrowolnym zobowiązaniem gwaranta, który sam określa jej zakres, a rękojmia jest ustawowym zobowiązaniem o określonym prawem zakresie. Gdy nieświadomy różnicy, pokrzywdzony klient odwoła się do gwarancji w piśmie zgłoszeniowym, może uzyskać mniej, niż gdyby zażądał realizacji swoich praw na zasadach rękojmi.

Jednak najciekawsze jest to, że obowiązujące obecnie zasady bardzo mocno chronią zleceniodawców robót budowlanych, a oni nie są tego w pełni świadomi. Od trzech lat obowiązują nowe zasady Kodeksu cywilnego dotyczące odpowiedzialności sprzedawcy względem kupującego, jeśli rzecz ma wadę fizyczną lub prawną. Od 25 grudnia 2014 r. weszły w życie istotne zmiany także dla branży budowlanej, ponieważ nowe regulacje wydłużają terminy odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Sprzedawca odpowiada za wady fizyczne rzeczy stwierdzone przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy kupującemu, a w przypadku nieruchomości – przed upływem pięciu lat. Te pięć lat obejmuje również usługi budowlane.

W przypadku dachów pięć lat obowiązywania rękojmi jest bardzo trafne, gdyż w takim okresie ujawnia się wiele wad materiałowych i wykonawczych (niestety nie zawsze i nie wszystkie). W dużej mierze zależy to od stopnia zmian temperatur oraz ilości opadów w czasie zimy. Gdy zimy są łagodne, wiele wad nie ujawnia się w takim czasie, ale 5 lat daje zdecydowanie większe szanse niż 3, jakie obowiązywały do 25.12.2014.

Wobec tak korzystnych warunków prawnych dziwne jest, że wielu budujących się nadal wybiera materiały budowlane według długości gwarancji, a dekarzy według cen, ponieważ warunki gwarancji określa producent i wykonawca, tak aby były dla niego korzystne. Natomiast tego typu deklaracje gwarantów nie mogą być zrealizowane bez dobrej, jednoznacznej instrukcji stosowania gwarantowanych materiałów. Jeżeli budujący się nie zakupią materiałów, które mają odpowiednie zalecenia, to nie mogą skorzystać z tych gwarancji (i na materiał, i na wykonawstwo) bo nie ma wzorców, do których można się odwołać. Można podejrzewać, że niektórzy producenci właśnie dlatego nie mają odpowiednich zaleceń – to chroni ich interesy. Natomiast gdy są dobre, wyczerpujące instrukcje, to przez pięć lat budujący mogą domagać się realizacji szerszych zazwyczaj niż w gwarancji praw konsumenckich.

Jak z tego wynika, najlepiej jest szukać materiałów, do których ich producenci dołączają odpowiednie instrukcje i zalecenia, niż kierować się wyłącznie gwarancją. Problem polega na tym, że nie wszyscy producenci stosują się do wymogów prawa i nie mają odpowiednich zaleceń. Przygotowanie takich zaleceń i instrukcji jest kosztowne. Dodatkowo warto pamiętać, że tani dekarze są tani, bo wykonują uproszczenia tam, gdzie ich nie widać. Mają w ten sposób mniej pracy. Korzystają z tego, że w dachach najważniejsze bywa to, czego nie widać z zewnątrz.

Tekst: mgr inż. Krzysztof Patoka – rzeczoznawca SITPMB / NOT
Sponsorem artykułu jest Marma Polskie Folie

Fotografia otwierająca: obraz licencjonowany przez Depositphotos.com/Drukarnia Chroma