Dach stanowi zwieńczenie bryły budynku i zakończenie bardzo ważnego etapu jego budowy – stan surowy zamknięty. Samo jego wznoszenie jest procesem wieloetapowym. Obejmuje szereg wyborów: odpowiedniego drewna konstrukcyjnego, więźby, poszycia, pokrycia z dachówki ceramicznej, cementowej, a może blachy trapezowej. Na koniec dach trzeba jeszcze wykończyć – zamontować okna dachowe, rynny i pozostałe elementy.

Etap I – projekt konstrukcji

Podstawą do rozpoczęcia prac budowlanych jest projekt. Dach oczywiście stanowi integralną część budynku, dlatego jest projektowany wraz z całą bryłą. W dokumentacji znajdziemy nie tylko informacje o kształcie konstrukcji dachu i lokalizacji okien, lecz także szczegółowe dane o spadach (kątach nachylenia dachu), rozmieszczeniu krokwi, ich wymiarach i sposobach łączenia oraz zakańczania. Na etapie projektu zostanie również określony typ pokrycia zewnętrznego dachu. Jest to bardzo istotne, gdyż różne rodzaje pokrycia mają różną masę, a to wpływa znacząco na grubość i gęstość rozmieszczenia elementów więźby dachowej.

Na podstawie projektu będziemy w stanie określić zapotrzebowanie na drewno i pozostałe materiały niezbędne do wykonania dachu. Na początek ważne jest, aby określić, ile jakiego rodzaju drewna potrzebujemy do montażu więźby. Najważniejsze z nich, spotykane przy każdej konstrukcji dachu to:
– murłata – (inaczej wiązar lub więzar) – podstawowy element nośnej konstrukcji dachu, na którym opierają się wszystkie krokwie;
– krokwie – grube, ukośne belki, na których opiera się konstrukcja dachu);
– łaty – długie listwy o przekroju 50 x 40 mm, które mocuje się w poprzek krokwi i do których mocowane jest pokrycie dachowe;
– kontrłaty – deski o mniejszym przekroju niż łaty montowane prostopadle do nich – zapewniają wentylację i swobodny ewentualny spływ wody pod zewnętrzną powłoką.

Wszystkie elementy drewniane można zamówić w tartaku lub też zakupić elementy prefabrykowane. Dzięki projektowi określimy również zapotrzebowanie na pokrycie zewnętrzne – czyli najczęściej dachówkę lub blachodachówkę.

Etap II – wzniesienie więźby dachowej

Do tej pracy zatrudniamy profesjonalną ekipę cieśli. Warto skonsultować z nimi projekt domu, żeby jeszcze raz dokładnie określić zapotrzebowanie na elementy drewniane, a dopiero po tym złożyć odpowiednie zamówienie w tartaku.

Wyróżnia się kilka rodzajów więźby dachowej: jętkowa, krokwiowa oraz płatwiowo-kleszczowa. Krokwiowa więźba dachowa może być zastosowana w przypadku, gdy rozpiętość ścian zewnętrznych nie przekracza 6 m. Będzie ona idealna do wykonania dalszych prac, takich jak ocieplenie poddasza. Więźba jętkowa jest wykorzystywana w przypadku, gdy rozpiętość ścian zewnętrznych ma więcej niż 6 m. Nadaje się pod niemal wszystkie pokrycia dachowe. Więźba jętkowa nie przysparza większych problemów z wykończeniem poddasza (np. instalacje elektryczne, ocieplenie poddasza po skosach). Płatwiowo-kleszczowa więźba dachowa jest stosowana, gdy rozpiętość dachu nie przekracza 12 m. Zawiera szereg dodatkowych elementów podporowych (płatwie, słupy podporowe oraz kleszcze), które zwiększają jej wytrzymałość.

Wznoszenie więźby dachowej rozpoczyna się od montażu murłaty. Zwykle osadza się ją na szczycie ścian bocznych ostatniego piętra budynku (lub ostatniego stropu) na specjalnych szpilach. Szpile te są głęboko osadzone pionowo w przekroju ściany, a ich długość dochodzi nawet do 2 metrów. Jeżeli w projekcie zostało to przewidziane, poprzecznie, równolegle do przyszłych krokwi, umieszcza się również tzw. belki wiązarowe.

Po zakończeniu montażu murłaty należy przystąpić do montażu krokwi. Ich rozmieszczenie jest uzależnione przede wszystkim od rodzaju dachu, na który się zdecydowaliśmy. Najprostsze rozwiązanie to dach dwuspadowy. Odpowiedniej długości krokwie umieszcza się wtedy na przeciwległych ścianach domu i łączy na przyszłym szczycie dachu pod określonym w projekcie kątem. Następnie mocuje się je do siebie oraz do więźby za pomocą specjalnych, prefabrykowanych elementów stalowych – najczęściej mocnych śrub. Jeżeli istnieje taka potrzeba, konstrukcja jest wzmacniana poprzez płatew – poziomą belkę łączącą ze sobą krokwie.

Etap III – foliowanie lub deskowanie

Gotową konstrukcję więźby dachowej należy pokryć folią dachową. Gwarantuje to szczelność i nieprzemakalność całej konstrukcji. Wykorzystuje się do tego tzw. folie wstępnego krycia FWK – paroprzepuszczalne, przez które nagromadzona w warstwie ocieplenia para wodna może swobodnie odparować na zewnątrz. Folie te dzielimy na:

– wysokoprzepuszczalne – przepuszczają od 700 do 5000 gramów pary wodnej na m² w ciągu 24 godzin, nie wymagają odstępu od warstwy ociepleniowej;

– niskoprzepuszczalne – przepuszczają około 100 gramów pary na 1 m² w ciągu 24 godzin. Folia ta wymaga min. 3–4 cm odstępu od ocieplenia. Podczas układania folii należy pamiętać o minimum 10–15-centymetrowych zakładkach – tyle jeden odcinek folii powinien zachodzić na drugi. Najczęściej na samej folii narysowana jest linia pokazująca grubość zakładki. Pamiętajmy również, aby folia położona wyżej nachodziła na tę położoną niżej, a nie odwrotnie. Gwarantuje to, że woda będzie spływać na zewnątrz, a nie do środka dachu. Folię montujemy do więźby dachowej najczęściej za pomocą zszywek, rzadziej przy użyciu gwoździ. Więźbę dachową można również odeskować, czyli pokryć szczelnie całą powierzchnię dachu warstwą równych desek. Jest to rzadsze rozwiązanie w dzisiejszych czasach ze względu na wyższe koszty drewna.

Etap IV – łacenie

Łacenie rozpoczynamy od położenia kontrłat – długich deseczek o przekroju 50 x 25 mm montowanych na krokwiach pokrytych folią. Należy je montować w taki sposób, aby kontrłaty z dwóch przeciwległych powierzchni łączyły się ze sobą w części kalenicowej (u szczytu dachu). Dzięki temu uzyskujemy odpowiednią przestrzeń wentylacyjną między membraną a dachówką.

Kolejnym etapem jest montaż właściwych łat – czyli długich desek o przekroju 40 x 50 mm, które są układane poprzecznie w stosunku do krokwi. Właściwy rozstaw łat możemy określić na podstawie dachówek lub blachodachówek, które zamierzamy zamontować na dachu. Zwykle rozstaw wynosi ok. 36–46 cm.

Etap V – rynny, pas nadrynnowy, okap dachu, okna dachowe

Na tym etapie należy zamontować wszystkie dodatkowe elementy, które planujemy umieścić na dachu. Na początek montujemy okna dachowe, osadzając je na stałe w konstrukcji. Kolejnym krokiem jest montaż rynien i pasa nadrynnowego, dzięki któremu woda ściekająca z dachu będzie trafiała do rynien, a nie pod nie. Następnie należy wykonać okap. Polega to na przybiciu kratki okapowej – niezbędnej, aby pod połać dachu nie dostawały się ptaki i małe gryzonie. Jeżeli dach ma więcej niż dwa spady, konieczna jest zwykle również rynna koszowa, odprowadzająca wodę z miejsc, w których występuje załamanie spadu do rynien.

Etap VI – układanie pokrycia dachowego

Po zamontowaniu wszystkich łat można zabrać się za układanie wierzchniej warstwy dachu. Najczęściej jest to dachówka ceramiczna, betonowa lub blachodachówka. Układanie dachówek zaczynamy od rozłożenia jednego rzędu i odpowiedniego dopasowania ścisku dachówek do dachu. Dachówka ma zwykle możliwość kilkumilimetrowego dostosowania odległości od sąsiedniej dachówki, dzięki czemu na przestrzeni całej szerokości dachu można dość swobodnie je ściskać lub rozciągać. Po obliczeniu, ile dachówek będzie potrzebnych na każdy rząd, przykręcamy za pomocą wkrętów dachówki skrajne po prawej. Następnie układamy kolejne dachówki, zawsze zachowując kolejność od prawej do lewej.

Etap VII – ocieplenie poddasza

Ocieplenie poddasza wykonuje się dopiero w momencie, gdy zakończono prace nad właściwą konstrukcją dachu. Do ocieplenia używa się najczęściej wełny mineralnej, dostępnej w różnych wariantach grubości – 5–30 cm. Dla dobrego ocieplenia potrzebne jest przynajmniej 25 cm. Płaty takiej wełny mocuje się bezpośrednio pomiędzy krokwiami.

Popularnym błędem popełnianym przy montażu ocieplenia jest wykonywanie go z jednej warstwy tylko na grubość krokwi (tj. około 16 cm). Ten błąd sprawia, że możemy tracić nawet do 40% więcej ciepła niż w sytuacji, gdy układamy dwie warstwy wełny o łącznej grubości od 25 do 30 cm.

Po położeniu wełny mineralnej należy ją pokryć na całej powierzchni poddasza folią paroizolacyjną. Na tak przygotowane podłoże można położyć ostatnią warstwę, składającą się najczęściej z płyt kartonowo-gipsowych. Płyty karton-gips gwarantują równą powierzchnię, gotową do malowania.

Tekst: Kalkulatory Budowlane, www.kb.pl

Fot. Obraz licencjonowany przez Depositphotos.com/Drukarnia Chroma